भालसरिक गाछ/ विदेह- इन्टरनेट (अंतर्जाल) पर मैथिलीक पहिल उपस्थिति

(c)२०००-२०२३. सर्वाधिकार लेखकाधीन आ जतऽ लेखकक नाम नै अछि ततऽ संपादकाधीन। विदेह- प्रथम मैथिली पाक्षिक ई-पत्रिका ISSN 2229-547X VIDEHA सम्पादक: गजेन्द्र ठाकुर। Editor: Gajendra Thakur

रचनाकार अपन मौलिक आ अप्रकाशित रचना (जकर मौलिकताक संपूर्ण उत्तरदायित्व लेखक गणक मध्य छन्हि) editorial.staff.videha@gmail.com केँ मेल अटैचमेण्टक रूपमेँ .doc, .docx, .rtf वा .txt फॉर्मेटमे पठा सकै छथि। एतऽ प्रकाशित रचना सभक कॉपीराइट लेखक/संग्रहकर्त्ता लोकनिक लगमे रहतन्हि। सम्पादक 'विदेह' प्रथम मैथिली पाक्षिक ई पत्रिका ऐ ई-पत्रिकामे ई-प्रकाशित/ प्रथम प्रकाशित रचनाक प्रिंट-वेब आर्काइवक/ आर्काइवक अनुवादक आ मूल आ अनूदित आर्काइवक ई-प्रकाशन/ प्रिंट-प्रकाशनक अधिकार रखैत छथि। (The Editor, Videha holds the right for print-web archive/ right to translate those archives and/ or e-publish/ print-publish the original/ translated archive).

ऐ ई-पत्रिकामे कोनो रॊयल्टीक/ पारिश्रमिकक प्रावधान नै छै। तेँ रॉयल्टीक/ पारिश्रमिकक इच्छुक विदेहसँ नै जुड़थि, से आग्रह। रचनाक संग रचनाकार अपन संक्षिप्त परिचय आ अपन स्कैन कएल गेल फोटो पठेताह, से आशा करैत छी। रचनाक अंतमे टाइप रहय, जे ई रचना मौलिक अछि, आ पहिल प्रकाशनक हेतु विदेह (पाक्षिक) ई पत्रिकाकेँ देल जा रहल अछि। मेल प्राप्त होयबाक बाद यथासंभव शीघ्र ( सात दिनक भीतर) एकर प्रकाशनक अंकक सूचना देल जायत। एहि ई पत्रिकाकेँ मासक ०१ आ १५ तिथिकेँ ई प्रकाशित कएल जाइत अछि।

 

(c) २००-२०२ सर्वाधिकार सुरक्षित। विदेहमे प्रकाशित सभटा रचना आ आर्काइवक सर्वाधिकार रचनाकार आ संग्रहकर्त्ताक लगमे छन्हि।  भालसरिक गाछ जे सन २००० सँ याहूसिटीजपर छल http://www.geocities.com/.../bhalsarik_gachh.htmlhttp://www.geocities.com/ggajendra  आदि लिंकपर  आ अखनो ५ जुलाइ २००४ क पोस्ट http://gajendrathakur.blogspot.com/2004/07/bhalsarik-gachh.html  (किछु दिन लेल http://videha.com/2004/07/bhalsarik-gachh.html  लिंकपर, स्रोत wayback machine of https://web.archive.org/web/*/videha  258 capture(s) from 2004 to 2016- http://videha.com/  भालसरिक गाछ-प्रथम मैथिली ब्लॉग / मैथिली ब्लॉगक एग्रीगेटर) केर रूपमे इन्टरनेटपर  मैथिलीक प्राचीनतम उपस्थितक रूपमे विद्यमान अछि। ई मैथिलीक पहिल इंटरनेट पत्रिका थिक जकर नाम बादमे १ जनवरी २००८ सँ "विदेह" पड़लै।इंटरनेटपर मैथिलीक प्रथम उपस्थितिक यात्रा विदेह- प्रथम मैथिली पाक्षिक ई पत्रिका धरि पहुँचल अछि,जे http://www.videha.co.in/  पर ई प्रकाशित होइत अछि। आब “भालसरिक गाछ” जालवृत्त 'विदेह' ई-पत्रिकाक प्रवक्ताक संग मैथिली भाषाक जालवृत्तक एग्रीगेटरक रूपमे प्रयुक्त भऽ रहल अछि। विदेह ई-पत्रिका ISSN 2229-547X VIDEHA

Saturday, August 29, 2009

पद्य कोशी-कमलापर-आशीष अनचिन्हार

संपूर्ण मिथिला एखन बाढ़ि सँ त्रस्त अछि। बाढ़िक प्रकोपक व्यवहारिक दंशक अनुभव हम हरेक साल करैत छी। एहि अनुभव के हम अपन गजल मे सेहो स्थान दैत छिऐक। जाहि बेर जेहन दर्द ताहि बेर तेहन शेर् ।एहि बेर हम अपन पूरा गजल नहि दए पाँच गोट भिन्न-भिन्न गजलक पाँच भिन्न- भिन्न शेर् दए रहल छी । पाँचो शेर् बाढ़ि पर अछि आ हमर व्यत्तिगत अनुभव अछि। मुदा एहि आशा मे अहाँ सभ के इ परसि रहल छी कहीं ने कहीं इ अहूँ लोकनिक इ व्यत्तिगत अनुभव होएत। त लिअ- इ पाँचो शेर्---------


1
कोशी-कमला बान्ह बन्हबौतीह अभियंता लागले रहल
हमरो गाम मे बाढ़ि ने अबितै सेहन्ता लागले रहल
2
नहि कानू चुप्प रहू आएत रीलीफ नेने नेता
तावत् घर-दुआरि बना आगँन बहारि राखब
3
जऽले जिनगी थिक भेटत हरेक पोथी मे लिखल
बाढ़िक मौसम मे तँए चारू दिस जिनगीए देखाइत छैक
4
बाढ़िक इ मौसम अछि धसना समय
मझँधार सँ आएल डुबैत अछि किनार मे
5
पानि सँ बाढ़ि छैक वा बाढ़ि सँ पानि
अपने पानि सँ दहा गेल धार

नताशा 22 (चित्र-श्रृंखला पढ़बाक लेल नीचाँक चित्रकेँ क्लिक करू आ आनन्द उठाऊ।)

मकड़ी- प्रदीप बिहारी




सौंसे बजारमे हल्ला पसरि गेलै जे एकटा मौगी अयलैए। सिलाइ-मशीन चलबैत छै। नव-पुरान कपड़ा सीबैत छै। बड़ सुन्नरि छै। एकसरिए छै। ओकरा संगमे केओ नइं छै आ ओ ककरो दिस तकितो नइं छै।
दारू आ चाहक दोकान वाली मौगी सभ अपन संसद शुरू क’ देने रहै। भागि क’ आएल हेतै। घरबला छोड़ि देने हेतै। चोरनी होएत। छिनारि होएत।
एकटा दोसर मौगी बजलै-जरूरी छै जे अधलाहे हेतै। नीक लोक नइं भ’ सकै छै कि? इहो त’ भ’ सकैत छै जे...
मुदा सत्तारूढ़ मौगी ई कहि ओकरा चुप क’ देलकै जे सतबरती रहितै, तँ दिल कुमारीक घरमे किराया नइं लैतै। दिल कुमारी अपने कतेक घाटक पानि पीने अछि! ओकर किरायादार की सैंतल रहतै?
जे, से। समय बीत’ लगलै। सुनीता नवसँ पुरान होम’ लागल। दिल कुमारी ओकर व्यवसाय आ जीवनमे अनेरे कोनो हस्तक्षेप नइं करै।
दिल कुमारीकेँ ओ ‘काकी’ कह’ लागल।
आब किछु स्त्राीगण सेहो ब्लाउज आ साया सियाब’ या भंगठी कराब’ आब’ लगलै। मुदा, बेसी काज जुअनके छौंड़ा सभक ओकरा लग आबै।
ओ अनुभव कएलक जे ओकरा अएलाक बाद जुआन सभक पैन्ट आ अंगा बेसी फाट’ लगलै अछि। सभ ओकरे लग कोनो-ने-कोनो बहन्ने आबि जाए।
मौगी सभक संसदमे प्रस्ताव पारित भ’ गेलै। जँ मीठ नइं छै, तँ चुट्टी किऐ सोहरै छै?
सुनीताकेँ अपन खर्चक योग्य आमदनी भ’ जाइ। आर बेसी ओकरा किऐ चाही? ओकर के छै? ने आगाँ ने पाछाँ।
एकटा गहिंकी आएल छलै। नगरपालिकाक मेहतर। ओ कहलकै सुनीताकेँ-हमर बेटीक बियाहमे किछु कपड़ा सीअएतै। सीबि देबहक बहिन? तोहर सिआइ किछु देबह आ किछु उधार रहि जेतह। अगिला मास देबह।
सुनीताकेँ लगलै जे जीवनमे पहिल बेर क्यो ओकरा बहिन कहलकै-ए। ओ द्रवित भ’ गेल-तोरा बेटीक बियाहमे जतेक कपड़ा सीअएतह, हम एक्कहु टाक पाइ नइं लेब’। जाह! जहिया मोन होअ’ द’ जइह’।

जानि नइं सुनीताकेँ ओहि राति की भ’ गेलै? निन्ने ने होइत रहै। ओहि गहिंकीक गप्प बेर-बेर मोन पड़ै छलै-हम तँ जानि-बुझि क’ फाटल-पुरान ल’ क’ तोरा लग अबै छी। तोहर रूप हमरा मोहने जाइत अछि। तों एकटा मरद किऐ ने क’ लै छह। असगरे कते खटबह?
सुनीता डाँटि क’ भगा देने छल ओहि गहिंकीकेँ। ओकर कपड़ा सेहो घुरा देने छल।
मुदा, सुनीता बेर-बेर अएनामे अपन मुँह देखैत छल। साँचे, ओ एखनहुँ सुन्नरि अछि। ओकर बयसे की भेलै अछि। बड़का घरक बेटी रहैत तँ एखन बियाहो नइं भेल रहितै। बीस-एकैस कोनो बयस होइत छै? ई बयस तँ पोखरिमे चुभक’ बला होइ छै... साओनक झूला झूल’ बला होइ छै... कोनो राजकुमारक सपना देख’ बला होइ छै। मुदा, पुरुषक प्रतापें सुनीताकेँ एही बयसमे गृहस्थी सम्हार’ पड़ि रहल छै।
ओकरा बियहुआ मोन पड़लै। पहिल बियाह, बियाहे सन भेल रहै। ब’र अएलै, बरियात अएलै। गाजा-बाजा अएलै। खूब धूम-धामसँ ओकर बियाह कएने रहै ओकर बाप। माइ तँ ओकरा अबोधेमे छोड़ि अनका संग चलि गेल रहै। तैं सभ निमेरा ओकर बाप केलकै।
ओहि समय सुनीताक बयसे कतेक रहै? पनरहममे छल। ई कोनो बियाहक बयस होइत छै? मुदा, ओकरा बापकेँ अल्प बयसहिमे विकसित ओकर देह अबूह लाग’ लगलै। दोसर आशंका एहि बातक रहै जे माइए जकाँ इहो ने ककरो संग माया-पिरती जोड़ि लिअए आ...। तेसर स्वार्थ प्रायः ई रहै जे बेटीकेँ बिदा क’ देने दारू पीब’ लए छुट्टा भ’ जायत। क्यो रोकनिहार नइं रहतै।
आ तैं सुनीताकेँ गरदामी पहिरा देलकै ओकर बाप।
मुदा, छओ मास नइं बीतलै कि अनर्थ भ’ गेलै। सुनीताक सीउथ उज्जर भ’ गेलै। चूड़ी फूटि गेलै आ पोते टूटि गेलै। लोक सभ सराप’ लगलै। सालो ने बीतलै कि बियहुआकेँ खा गेल।
सुनीताक चारू कातक संसार सुन्न भ’ गेलै। कतहु किछु नइं। चारू कात अन्हारे अन्हार। कतहु कोनो प्रकाश-पुंज नइं देखाइ छलै ओकरा।
बियहुआक विरासतमे भेटल रहै एकटा देशी गाय, जकर सेवा-सुश्रूषा करए। दूध बेचए आ दिन काटए।
मुदा, बयसकेँ बेसी दिन धरि गारि क’ तँ नइं राखल जा सकैत अछि।
किछु गोटें लोभाएल रहै सुनीता पर, आ किछु धपाएल। मुदा, समय सुनीताकेँ साकांक्ष बना देने रहै। ओ भावावेशमे ककरो जालमे फँस’ बाली नइं छल।
किछु छौंड़ा सभ तँ हाथ धो क’ ओकरा पाछाँ पड़ल छल। ओकरा घर पर अएबाक हिम्मति तँ नइं करै, मुदा साँझ खन क’ जखन घास आन’ बाध दिस जाए, तँ छौंड़ा सभ किछु-ने-किछु टोनैत रहै ओकरा।
जखने काली खोला पार क’ चाहक दोकान दिस मुड़ए आ कि हेम बहादुर टहंकारसँ गीत उठबैक-मानै ने छौंड़ी हमर बतिया... फेरै ने एको बेर अँखिया... होऽऽऽ होऽऽऽ।-आ सुनीताक संगी सभ ओकरा खौंझाब’ लगै-एक बेर फेरही नजरि हेमे दिस। छौंड़ा जुआन छै। सुन्नर छै। तरहत्थी पर रखतौ।-आर-आर बहुत रास बात सभ कह’ लगै, मुदा सुनीता लेल धनि सन।
ओहि दिन सुनीता काली खोला दिस नइं गेल। सतीघट्टा बगान दिस चलि गेल एकसरिए। जानि नइं किऐ बाट भरि हेम बहादुर ओकर मानस पटल पर जगजियार होइत रहलै। आइ ओ छौंड़ा काली खोला लग एकर बाट तकिते रहि जएतै। मुँहक गीत मुँहेंमे रहि जएतै छौंड़ाक।
सतीघट्टा बगानमे निश्चिन्तसँ घास कटैत छल सुनीता। कने कालक बाद एकटा गीत सुनाइ पड़लै माया को बाड़ी ना पिरती को फूल, संभाली राख’ है कुसुमे रुमाल...।
सुनीता चैंकि गेल। ई तँ हेमेक स्वर छिऐ। एम्हरो चलि अएलै छौंड़ा। ई तँ दिक् क’ देलक।-ओ सोचलक’। आइ जे ने झड़ान झाड़त जे...।
पुनः दोसर मोन कहलकै। छौंड़ा, कोनो बेजाए तँ नइं छै। इएह ने कने अहदी छै। एसगरुआ छै छौंड़ा, तैं ने जेना-तेना रहै छै। दोसराति भेटतै, तँ सम्हरि जेतै। ओकरो तँ एकटा पुरुष चाही। दुनू मिलि क’ कमाएत-खटाएत। समय बीतैत रहतै।
मुदा, ओ हेम बहादुरकेँ बोर्डर पर दू-नम्मरी धन्धा नइं कर’ देत। बहुत रास दोसर-तेसर काज छै। नीको काजसँ पेट भरैत छै...।
सुनीताक गफ्फा घा’सँ भरि गेल छलै। गफ्फा दुखएलै तखन अखियास भेलै।-ओह...। ओ की सोच’ लागल छल। धुर जो...।-ओ स्वयं मुस्कियाइत छल।-ई की भ’ रहल छै ओकरा?
आ कि तखने हेम बहादुर जुमि गेल। बाजल-आखिर कहिया धरि अपन कोमल हाथसँ हँसुआ धरैत रहबही, सुनीता?
सुनीता बाजल-देख हेम! बरोबरि जे हमरा पछुअबैत रहै छें, से नीक बात नइं। तोरा मोनमे की छौ? तो अपन बाट किऐ ने बदलै छें?
हेम बहादुर छक्का मारलक-हमरा मोनमे ओएह बात अछि, जे तोरो मोनमे छौ। हम तोरा चाहैत छियौ। हम तोरासँ बियाह कर’ चाहैत छी। हम चाहैत छी जे अपना दुनू गोटें...।
सुनीता बिच्चहिमे रोकलक-अपन मुँह देखलेहें। इह! हमरासँ बियाह करताह। तोरासँ के बियाह करतौ? जकर सभ साँझ कान्छीक दारूक दोकानमे बीतै छै, तकरा बुतें बहु की डेबल हेतै?
मुदा, हेम बहादुर मान’बला नइं छल। ओ बाजल-हम तँ सदिखन तोरे मुँह देखैत रहै छियौ, अपन मुँह की देखिऐ?-कने थम्हैत पुनः बाजल-तों जनिते छें। हमरा माइ-बाप क्यो नइं अछि। एकटा खोपड़ी अछि, ओहीमे रहै छी। ओहीमे तोरो राखबौ। राखबौ मुदा माया-पिरतीक संग। आ जहिया हम आ तों एक मोन-एक परान भ’ जाएब, तहियासँ कान्छीक होटल जाएब बन्न भ’ जेतै।
सुनीताक देह झुनझुना गेलै। रोइयाँ ठाढ़ भ’ गेलै। करेज धरक’ लगलै आ ठोंठ सुखाए लगलै।
ओ प्रश्न दृष्टिएँ हेम बहादुर दिस तकलक।
-सत्ते कहै छियौ सुनीता।
ओ तकैत रहल।
-एकदम सत्त। जे किरिया खुआ ले।
ओ तकिते रहल।
-विद्या नाश।
सुनीताकेँ हँसी लागि गेलै। ओ बड़ी जोरसँ हँसल।
-हँसिते बाजल सुनीता-तों पढ़ले-लिखल कतेक छें जे विद्या नाश बला किरिया लगतौ।
-विश्वास नइं होउ, तँ आर दोसर जे किरिया खुआ ले, मुदा...।-हेम बहादुर सुनीताक मनःस्थिति बुझि चुकल छल। ओ सुनीताक हाथ पकड़ि लेलक-संसारक पैघसँ पैघ किरिया खा सकैत छी हम। खुआ ले।
सुनीताकेँ मात्रा एतबे बाजल भेलै-आब तकर बेगरता नइं छै।
बहुत दूर पच्छिम दिस मेघ हड़हड़ा उठलै। बिजुली चमकि उठलै। लगलै जेना ओत’ दू गोटा नइं, एक्कहि गोटा ठाढ़ होअए।
हेम बहादुरक बाहुपाशमे सुनीताकेँ सुखक अनुभूति भेलै।
मोन्हारि साँझ भ’ गेलै। दुनू बिदा भेल। सुनीता निर्णय नइं क’ पाबि रहल छल जे ओ हारल छल आ कि जीतल।
दुनू दाम्पत्य बन्हनमे बन्हा गेल। टोल-पड़ोसमे फदका होम’ लगलै। नहूँ-नहूँ सभ किछु सामान्य भ’ गेलै।
बियाहक बादो सुनीता अपन घर आ गायक सेवा नइं छोड़लक। हेम बहादुर अपन खोपड़ी, अपन संगी दीपक सुब्बाक हाथें बेचि देलकै।
दुनू कमाए-खाए लागल आ रह’ लागल। घास काट’ लए सुनीता नइं, हेम बहादुर जाए।
समय पर समयक पथार लाग’ लगलै।
मुदा, बहुत दिन धरि एहि तरहें नइं रहि सकल ओ सभ। हेम बहादुरक बहसल मोन छान-पगहा तोड़’ लगलै। ओकर लुत्तुक अकास चढ़’ लगलै। सुनीता अपनामे कमी ताक’ लागल। आखिर ओकर हेम पुनः किऐ बहकि रहल छै।
हेम बहादुर दारू पीबि क’ आब’ लागल आ सभ राति दुनू प्राणीमे झगड़ा होम’ लगलै।
दरुपीबा पुरुष सुनीताकेँ किन्नहुँ पसिन नइं छलै।
नहूँ-नहूँ हेम बहादुरक आन-आन बानि सभ सेहो सुनीताकेँ बुझबामे अएलै। ओ हेम बहादुरकेँ समझाब’ बुझाब’ लागल, मुदा ओकर सभ प्रयास व्यर्थ भ’ गेलै।
स्थिति एत’ धरि पहुँच गेलै जे हेम बहादुर आठ-आठ दिन घरसँ बाहर रह’ लागल। ओकरा लेल सुनीतासँ बेसी महत्वपूर्ण भ’ गेल छलै कान्छी दोकानक दारू... तिनपतिया... पपलू... फलास...।
सुनीता सभ किछु सहैत रहल।
सुनीताकेँ सभसँ बेसी दुःख ओहि दिन भेल रहै जहिया ओकर गाय बिका गेलै। हेम बहादुर दुखित होम’ लागल रहए। ओकरे दबाइ-बीरो लेल सुनीताकेँ गाय बेच’ पड़लै।
सुनीताक गाय दीपक सुब्बा कीनने छल। हेम बहादुरक दोस।
एते दिन सभ किछु बर्दासि कएलक सुनीता। मुदा ओहि दिन हेम बहादुर साफे कहि देने रहै-आब तोरासँ मोन ओंगठि गेल।-ई गप्प सुनीताकेँ सहरजमीन पर आनि देलकै। ओकरा पराजय-बोध भेलै। लगलै जे ओकरा जीवनमे हारिए-हारि छै।
गाय बेचलाक बाद जे टाका भेटलै, ताहिसँ थोड़ेक हेम बहादुरक दबाइ लए खर्च कएलक आ एकटा सेकेण्ड हैण्ड सिलाइ मशीन किनलक। ओएह सिलाइ मशीन ओकरा जीवनक आबलम्ब भ’ गेल रहै।
हेम बहादुर अपन बानि नइं छोड़ि सकल। ओकर रोग बढ़िते गेलै। आब ओ घर आएब सेहो बन्न क’ देने रहए। दीपक सुब्बा कहने रहै सुनीताकेँ-भौजी! दोसक रोग ठीक होम’ बला नइं छौ। सम्पूर्ण विश्व एहि रोगक इलाज लेल अपस्यांत अछि। हम-तों की छी?
अन्ततः हेम बहादुरक जीवन-लीला समाप्त भ’ गेलै। मेचीक कातमे मुइल पड़ल देखलकै लोक सभ। सुनीताकेँ कहलकै। ओ पाथर भ’ गेल। देखहु लेल नइं गेल हेम बहादुरक लहासकेँ।
हेम बहादुरक सेवामे ओ स्वयंकेँ एहि तरहंे समर्पित क’ देने छल जे ओकरा इहो सोह नइं रहलै जे मज्जर कहिया टिकुला भ’ गेलै। सुनीताक हाथ-पैर भारी होम’ लगलै। अन्न-पानिसँ अरुचि होम’ लगलै। देह पीयर भेल जाइत छलै... आदि आदि। आइ जखन हेम बहादुर नइं छै, तखन ओकरा सोह भ’ रहल छै जो ओ माइ बन’ बाली अछि।
दीपक सुब्बाक अबरजात बढ़ि गेलै। मुदा, सुनीता ओकरा अपन उद्देश्यमे सफल नइं होम’ देलकै।
सातम मासमे सुनीताकेँ बच्चा भेलै। बेटा रहै। मुदा छौंड़ा बचलै नइं। जनमि क’ मरि गेलै। दीपक दबाइ-बीरो करौने रहै ओकर।

सुनीताक देहमे सक्क लाग’ लगलै। ओ मशीन चलाब’ लागल छल। दीपक आबै। घंटाक घंटा बैसै आ प्रणय निवेदन क’ चल जाइ।
सुनीताक मोन कोनादन कर’ लगलै। लगै जेना कोनो आवामे जड़ल जाइत होअए... अथाह पानिमे डूबल जाइत होअए... कोनो सड़ल-गन्हाएल डबरामे उबडुब करैत होअए।
सभ पुरुषक आकृतिमे हेम बहादुरक छवि देखए सुनीता, आ ओकर मोन तुरूछि जाइ।
ओ सोचलक। दीपक सुब्बा घर-परिवार बला लोक अछि। ओकरा मात्रा सुनीताक घर आ देहसँ मतलब छै। ओ सुनीताक भ’ क’ नइं रहि सकैछ।
ओ नियारलक-आब बेसी दिन धरि अपन चेतनाकेँ ठकि क’ नइं राखि सकैछ। ओकरा की चाही? ओकरा नइं चाही सिन्नुर आ ने कोनो इलबाइस। ओकरा किछु नइं चाही। मात्रा जीबाक लेल चाही पाँच हाथ वस्त्रा आ पाँच क’र अन्न। से ओ मशीन चला क’ उगाहि लेत। ओकरा कोनो पुरुषक आबलम्ब नइं चाही। ई घर नइं चाही। ई घर ओकरा काटि क’ खा जेतै। एत’ भरि घर हेमे बहादुर देखाइत छै ओकरा।
आ एक दिन सुनीता अपन मशीन आ मोटा-चोटा उठौलक आ आबि गेल बजार। दिल कुमारीक घरमे किरायामे रह’ लागल।

दिल कुमारी केबाड़ पीटलकै, तखन तंद्रा भंग भेलै सुनीताक। ओ हड़बड़ायल। उठल। राति भरि जागबाक उझकी रहै। अंगैठी-मोर कएलक। मोन भेलै जे आइ काज नइं करए। दिन भरि अरामे करए।
मुदा से भ’ नइं सकलै। नगरपालिकाक मेहतर अपन बेटीक बियाह बला कपड़ा आ नाप सभ द’ गेलै। संगहि एकटा समाद सेहो कहने रहै-बहिन गे! प्रधान पंच तोरा बजलकौए। आइए दू बजे। आॅफिसमे।
सुनीता अचरजमे पड़ि गेल। प्रधान पंच ओकरा किऐ बजौतै? ओकरासँ कोनो अपराध तँ ने भ’ गेलै अछि।
एत’ अएलाक बाद कतोक आँखिक प्रहार सहलक अछि सुनीता। बहुतो लोक हुलकी-बुलकी देलकै। एक दिन दीपक सुब्बा सेहो आएल रहै, मुदा ओ ओकरो मुँह दुसि देलकै। ओ अपरतीव भ’ क’ चल गेल। सुनीता अपन निर्णय पर दृढ़ अछि। ओकरा कोनो पुरुषक आबलम्ब नइं चाही।
पुनः एकटा प्रश्न ओकरा मोनकेँ हौंड़ि दैक। प्रधान पंच किऐ बजौलकैए?
ओ कार्यालय पहुँचल। प्रधान पंचसँ बजएबाक कारण पुछलक। प्रधान पंच पुछलकै-तों एकसरिए रहै छें?
-हँ।
-आर क्यो?
-क्यो नइं।
-एकटा काज क’ सकैत छें?
सुनीताकेँ डर भेलै। ओ डेरायल बाजल-कोन काज?
-कोनो खराप काज कर’ नइं कहैत छियौ।-प्रधान पंच एकटा अबोध बच्चा दिस संकेत करैत बाजल-देख! ई अबोध अनाथ छै। तोरो क्यो नइं छौ। एकरा पोस। धर्मो हेतौ। पाछाँ जा क’ ई बुढ़ारीक सहारा हेतौ। नगरपालिकासँ एकर खर्च सेहो भेटतौ, एक सए टाका मास।
सुनीता ओहि छौंड़ा दिस तकलक। देखनुक रहै छौंड़ा। तीन-चारि बर्खक रहल हेतै। ओ सकपका गेल। बाजल-विचारि क’ कहब।
-ककरासँ?
-अपन मोनसँ... काकीसँ।
ताबत ओ अबोध आबि क’ सुनीताक आँचर पकड़ि लेलक। सुनीता पुनः ओहि छौंड़ाकेँ देखलक। ओकर मात्सर्य उमड़ि गेलै। ओकर मोन पिघलि क’ आँखि बाटें बहार होम’ लगलै।
क्षणहिं ओ नोर पोछलक। नइं, ओ एक सए टाकामे एकटा घेघ नइं लेत। स्वयंकेँ कोनो सम्बन्धमे नइं बान्हत। कोनो सम्बन्ध नइं... कोनो सरोकार नइं...।
छौंड़ा आँचर पकड़नहिं छल।
दोसर मोन कहलकै। ई घेघ नइं। कंठी-माला छौ-राम नामा। ई नइं ठकतौ। ई धोखा नइं देतौ। कतहु पड़ा क’ नइं जेतौ।
सुनीताक मोन सकपक कर’ लगलै। ओकर करेज जोर-जोरसँ काँप’ लगलै। ओ किछु निर्णय नइं क’ पाबि रहल छल। लोक सभ देखैत रहलै। करुणा आ ममताक विचित्रा दृश्य उपस्थित भ’ गेलै।
सुनीताकेँ लगलै जेना क्षणहिमे माया, मोह, स्नेह, भूख, प्यास आ ओकर सम्पूर्ण संवेदना जागि उठल हो। ओकरा सकपंज क’ नेने हो। ओकरा हरलै ने फुरलै, ओहि नेना दिस तकलक आ ओकरा कोरामे उठा क’ चुम्मा लेब’ लागल।
मातृत्वक सजीव मूर्ति बनि गेल सुनीता।
सुनीता कागज बनौलक। नगरपालिका दिससँ तीन मासक अग्रिम भेटलै आ छौंड़ाकेँ ल’ क’ डेरा आएल।
सुनीताक निर्णय दिल कुमारीकेँ सेहो नीक लागल रहै।
छौंड़ा बौक छलै। छौंड़ाक बौक होएब, सुनीताकेँ कने झूस बना देने रहै। ओ छौंड़ाकेँ बजएबाक प्रयास कर’ लागल।
ओहि राति लागल रहै सुनीताकेँ, जेना खूब सुखसँ सूतल होअए। बौकाकेँ करेजमे साटि क’ सूतल छल। अपन जनमल नइं भेलै ताहिसँ की? ओकर मातृत्व सजग भ’ गेलै। मातृत्वक सम्पूर्णताक बोध भेल रहै ओहि राति।
छौंड़ा बौके नइं, अखलाह सेहो रहै। मुदा सुनीताक लेल ओ सोन सन रहै। आब सुनीता ओकरा अपना संग, काज बट्टम बला काजमे सेहो लगाब’ लगलै।
शुरुहमे छौंड़ा बड़ तंग करै ओकरा। काज दिस बट्टम लगा दै आ बट्टम दिस काज बना दै। नहूँ-नहूँ सुनीता ओकरा सीखाब’ लागल। छौंड़ा सीखि लेलक।
मुदा छौंड़ाक एकटा बानि एखनो छै। एखनो ओ सुनीताक करेजेमे सटि क’ सुतैत अछि। एक हाथ सुनीताक देह पर, दोसर... आ टाँग सुनीताक दुनू टाँगक बीच घोसिया क’...। निर्विकार भावें सूति रहै बौका। सुनीताक मातृत्व छलकि जाइ। ओहो ओकरा पजिया क’ सूति रहए।
ओना दिल कुमारी एक दिन मना कएने रहै-बौकाक ई आदति नीक नइं छै। एखन ने नेना छौ! आ नेना की? आब तँ सियान भेल जाइत छौ। ओकर एहि आदतिकेँ छोड़ायब जरूरी।
सुनीता बाजि उठल-काकी। तोरो मोनमे पापे उठैत छौ। धुर जो...।
समय बीत’ लगलै। सुनीताक मशीनक चक्का चल’ लगलै। बौका काज-बट्टम कर’ लागल।
समयक संग महगी बढ़लै। मजूरी, दरमाहा बढ़लै। बढ़लै कपड़ाक सिआइ। बाट बढ़लै। पीच रोड बढ़लै। मोटर गाड़ी बढ़लै। उड़ीस-मच्छर बढ़ि गेलै। लबरै-लुचपनी बढ़लै। दू-नमरी धन्धा आकास छूब’ लगलै।
घरक किराया बढ़ि गेलै। सुनीताक दोकान आ सुतबाक कोठरी फराक भ’ गेलै। नगरपालिकासँ भेट’ बला टका बन्न भ’ गेलै।
दिल कुमारीक बयस बढ़ि गेलै।
बौका सेहो जुआन होम’ लागल। सुनीता प्रौढ़ा होम’ लागल।
समय बदललै। राति-दिन मासमे बदलि गेलै। मास बर्खमे। बर्ख युगमे। पंचायती व्यवस्था बदललै। प्रधान पंच बदलि गेलै। मेयर भ’ गेलै। जनमत संग्रह भेलै। आम चुनाव भेलै। प्रजातांत्रिक व्यवस्था भेलै। संविधान बदललै।
मुदा, बौकाक बानि नइं बदललै।
सुनीताकेँ लगै जे ओ डोलि ने जाए। ओ बौकाक ओछाओन फराक क’ देने छल। मुदा बौका राति-राति भरि जागि क’ बिता दै। प्रात भेने जखन काज-बट्टम करै तँ निसभेर भेल बुझाइ, आँगुरमे सुइया भोंकि लै। सुनीताक ममता जागि जाइ।
एते दिन तँ नइं मुदा आब बौका सुनीताक गराक घेघ बनि गेल छै। सुनीता विचित्रा उहापोहमे फँसल छल। बौका ओकरा गरदनिक ढोल बनि गेल छै, ने बजौनहिं कल्याण आ ने हटौनहि शान्ति। कत’ जेतै छौंड़ा?
माघक पाला पड़ैत छलै। बौकाकेँ दोकान बला कोठरीमे ओछाओन क’ देने रहै सुनीता। मुदा छौंड़ा नइं मानलकै। अन्ततः सुनीता अपन कोठरी बन्न क’ लेलक। बौका दोकान बला कोठरीमे ठिठुरैत रहल।
सुनीताकेँ सेहो निन्न नइं भेल रहै। एकटा आशंका जगौने रहै। बौका सुतलै, आ कि जगले छै?
ओ केबाड़ खोललक। बौकाकेँ ठिठुरैत देखि ममता जागि उठलै। ओकरा पुनः अपने लग बजा लेलक। बौका गेल आ सुनीता लग अपन बानिक अनुसारेँ निर्विकार भावें सूति रहल-एकटा हाथ सुनीताक देह पर... दोसर... आ टाँग...। ओ निन्न पड़ि गेल।
ई क्रम पुनः चल’ लगलै। एही क्रममे एक राति डोलि गेल सुनीता। कोन सीमा धरि संयमित रहितै? ओकर संयम टूटि गेलै। सीमा पार क’ गेल। ओकर चेतना मरि गेलै। ओ, घिना गेल।
मुदा, बौकाक लेल धनि सन। ओकरा ने हर्षे होइ, ने विषादे।
प्रात भेने सभ किछु सामान्य रहै। असामान्य मात्रा एतबे रहै जे सुनीता भरि मोन बौकाकेँ देखि नइं पाबए। ओकरा ग्लानि होइ। मोन होइ जे एहि घिनाएल जिनगीसँ मुक्तिए उचित। मुदा बौका? ओकरा बाद बौकाकेँ के देखतै?
आ सुनीता किछु नइं क’ पाबए।
अपन सभटा असमर्थता एक दिन दिल कुमारीकेँ कहने रहै सुनीता। दिल कुमारी सभ किछु सुनि नेने छल आ अन्तमे बड़ निर्दयी भ’ बाजल छल-जाहि दिन एहि छौंड़ाके जिम्मा लेलही, तहिया नइं बुझलही जे नमहर भ’ क’ इहो पुरुषे हेतै।
-मुदा बौकाक की दोष छै, काकी? ओकर कोनो दोष नइं छै। हमहीं...।
एक दिन साँझ खन बौका बजार दिस बहार भेलै, से घुरि क’ नइं अएलै। चारू कात ताका-हेरीमे लागि गेल सुनीता। राति बीति गेलै, मुदा बौका नइं अएलै।
पाँच दिन बीति गेलै। सुनीता कात करोटक सभ शहर-बजार आ गाम घर छानि लेलक, मुदा बौका ने भेटलै आ ने अएलै।
सुनीता हारि क’ बैसि रहल। ओकर मोन हदमदाए लागल रहै। देहमे कोनो सक्के नइं लगै।
दिल कुमारी ओकरा सम्बल देलकै ओहि दिन। ओ सुनीताक माथ अपन जाँघ पर राखि नेने रहै आ ओकर केश पर हाथ फेर’ लगलै। सुनीताकेँ जीवनमे पहिल बेर माइक छाँह सन लगलै दिल कुमारीक स्नेहिल हाथ।
कने कालक बाद दिल कुमारी बाजलि-उठ! आब बौका नइं औतौ। चल अस्पताल। खसबा दैत छियौ।
सुनीता टुकुर-टुकुर दिल कुमारी दिस ताक’ लागल। ओ कोनो निर्णय नइं क’ पाबि रहलि छल। दिल कुमारी बाजल-जा धरि मरैत नइं छें, मशीन चलाबहि पड़तौ। लोकक फाटल-पुरान सीबहि पड़तौ।
सुनीताक सिलाइ मशीन एखनहुँ चलिते छै। कपड़ा सीबि लेलाक बाद ओ एक बेर विराट शून्यमे तकैत अछि... तकैत रहैछ, मुदा तखनहि दिल कुमारी ओकर तंद्रा भंग क’ दैछ-ला! काज-बट्टम क’ दैत छियौ!

Join videha WhatsApp channel

 Join videha WhatsApp channel  https://whatsapp.com/channel/0029VaNyM6R5q08ZPuSPxN0U